وقتی از معنای زندگی صحبت می کنیم، دقیقا درباره چه مفهومی صحبت می کنیم؟ به عبارتی معنای زندگی یعنی چه؟ شاید جواب این باشد که منظور بودن چیزی که به زندگی معنا می دهد و آنرا از پوچی خارج می کند. و شاید هم بتوانیم بگوییم زندگی را طوری تفسیر کنیم که با معنا باشد. در این صورت زندگی را به خودی خود بی معنا نمی دانیم بلکه شناخت ما از ماهیت زندگی است که آنرا با معنا یا پوچ جلوه می دهد. اما از کجا به این نتیجه رسیده ایم که زندگی دارای معناست و ارزش زیستن دارد، که به دنبال تفسیرش باشیم!؟
شاید بعضی ها بگویند زندگی با معنا، زندگیی است که هدف داشته باشد. و باز ما این سوال را می پرسیم که آیا زندگی بدون هدف نمی تواند معنا داشته باشد؟ آیا خود زندگی کردن نمی تواند هدف باشد؟ یا شاید هم منظور این باشد که علت وجودی زندگی چیست؟ یعنی اصلا برای چه زندگی وجود دارد و ما برای چه زنده ایم و باید زندگی کنیم؟
و شاید هم اساسا این سوالات فقط نحوه بیان یک مسئله واحد باشد و اینها که گفتیم بازی الفاظ باشد!!
ما وارد این زندگی شده ایم و حالا سعی می کنیم آنرا بفهمیم یا چیز به درد بخوری در دل آن پیدا کنیم. آیا اینطور نیست که آنقدر خود را مشغول معنای زندگی کرده ایم که خود زندگی فراموش شده است؟ مانند یک بازی که سعی می کنیم معمای بازی را کشف کنیم.
همه ما انسانها در زندگی افتاده ایم و هر یک از ما به شکل مختلفی با موضوع برخورد می کند. عده ای سعی دارند معمای زندگی را پیدا کنند. به نحوی که بتوانند وقایع آنرا توضیح دهند و چرایی آنها را کشف کنند. عده ای دیگر ، با این معما کاری ندارند. آنها می خواهند بدانند با این زندگی و وقایع آن چگونه برخورد کنند و کاری به چرایی وقوع آنها ندارند. فقط می خواهند بدانند برای اینکه کمترین رنج و یا بیشترین لذت را داشته باشند چگونه باید با این وقایع کنار بیایند. اما عده ای دیگر نیز هستند که می خواهند سعادت اخروی را به دست بیاورند. پس نگرش ما نحوه برخورد ما با وقایع را و در نتیجه سبک زندگی و میزان درد و رنج یا لذت و شادی ما را تعیین می کند.
نقش جامعه
انسان پس از اینکه توانست در جامعه نیازهای اولیه را مرتفع کند و جامعه ای در سطح بالاتری ایجاد کند، سوالات و خواسته های مدرن تری پیدا کرد.
انسان ذاتا در پی حفظ جان خود است. مانند تمام موجودات دیگر. این غریزه توانایی های جسمی و ذهنی انسان را به کار گرفته است که منجر به ابداع و تولید ابزار و علم و جوامع مدرن شده است. از آنجا که انسان در این جوامع از رفع نیازهای اساسی فارغ شده است سوالات و نیازهای جدیدی برایش به وجود آمده است. پاسخ به این سوالات و رفع آنها منجر به جوامع مدرن تر شده و این چرخه همچنان ادامه دارد.
وقتی تولید ابزار ، علم و استخراج منابع زمین افزون بر نیازهای انسان شد، انسان ثروتمندتر شد. ثروت بیشتر رفاه بالاتری را به دنبال داشت و انسان به خاطر ذهن کاوشگر، مفاهیم جدیدی خلق کرد. این مفاهیم سوالات جدید به وجود آورد. شاید هم موفقیت های اولیه محرک او شد تا از خلاقیت و توانایی های خود بیشتر استفاده کند. حتی بیشتر از نیاز.
خلق مفاهیم جدید مانند مفاهیم اخلاقی و فلسفی ، انسان را در سطح بالاتری قرار داد و کم کم همین مفاهیم جدید تبدیل به نیاز شد. به طوری که در جوامع مدرن نیازهایی وجود دارد که در جوامع قبل تر وجود نداشته است. وقتی صحبت از نیاز می کنیم به این معنی است که بدون آن زندگی مشکل است و در صورت برآورده نشدن آنها، صدای اعتراض و نارضایتی انسانها بلند خواهد شد. یکی از نیازهای جوامع مدرن که قدمت زیادی دارد، نیاز به رشد و شکوفایی است که گاهی نیز مقدم به نیاز رفاه قرار می گیرد. در جوامع مدرن آنقدر ثروت وجود دارد که حداقل های زندگی یک نفر به راحتی تامین می شود و یا اینکه دیدن زندگی دیگران که در سطح بالاتری قرار دارد، نیاز شکوفایی در اولویت اول در مقایسه با رفاه اجتماعی قرار می گیرد.
هدف از این بحث این بود که نقش کلیدی جامعه را در رشد انسان نادیده نگیریم و و زمانی که درباره زندگی و معنای آن صحبت می کنیم، این عامل مهم را در به وجود آمدن مفاهیم زندگی و سطح آن، فراموش نکنیم.
معنای زندگی برای انسانی که در یک محیط پر خطر در میان سایر حیوانات زندگی می کند و گرسنگی روزانه نیز او را هر روز تحدید می کند ، چیزی جز پیدا کردن غذا و امنیت نیست. انسانها این مشکل را به مدد جامعه حل کردند. جامعه امنیت ایجاد کرد و اقتصاد منجر به تامین خوراک و پوشاک و مسکن انسانها شد به نحوی که انسانها نگران تامین این نیازها برای روزهای آینده نیستند.
معنای زندگی برای کسی که در یک جامعه دارای شغل مناسب و موقعیت اجتماعی مناسبی نیست می تواند پیدا کردن شغل مناسب باشد. هرچه از سطوح پایین تر زندگی جدا شویم به معانی بالاتری برای زندگی فکر می کنیم. پس می توانیم با نگاه به تاریخ و زندگی انسانها در جوامع مختلف، مستقیم به بالاترین سطح زندگی و بالاترین معنا زندگی بیاندیشیم.